Troje historyków z Uniwersytetu Wrocławskiego zostało zaproszonych do udziału w programie Cuius Regio Europejskiej Fundacji Naukowej. Wrocławianie poprowadzą badania nad kształtowaniem się wspólnot społecznych na Śląsku i dziejami politycznymi tego regionu.
Co decyduje, że Śląsk, który sięgał kiedyś od Opawy po Zieloną Górę, dziś w Polsce najczęściej kojarzony jest ze Śląskiem Górnym, w Niemczech – z Wrocławiem i Opolem, a w Czechach – z Opawą? Czy wspólna przeszłość tych terenów może prowadzić do powstania wspólnoty regionalnej? Na ile zachodzące tu procesy są podobne do tych, które miały miejsce w całej Europie od XII do XIX wieku? – to część pytań, na które dr Lucyna Harc, dr hab. Przemysław Wiszewski i prof. Rościsław Żerelik (kierownik grantu) z Uniwersytetu Wrocławskiego będą poszukiwać odpowiedzi razem z zaproszonymi do współpracy kolegami z innych polskich uczelni, a także z Czech i Niemiec.
Historycy z Uniwersytetu Wrocławskiego są obecnie jedynym polskim zespołem humanistycznym prowadzącym własny projekt badawczy w programie Europejskiej Fundacji Naukowej (European Scientific Foundation). Stowarzyszenie to istnieje od 1974 roku i skupia instytucje naukowe z 30 krajów. Jego celem jest promowanie najwartościowszych europejskich przedsięwzięć naukowych.
Całością programu CURE – Cuius Regio. An analysis of the cohesive and disruptive forces destining the attachment of (groups of) persons to and the cohesion within regions as a historical phenomenon – kieruje prof. Dick de Boer z holenderskiego Uniwersytetu w Groningen. Zespoły badawcze – z Czech, Danii, Estonii, Holandii, Polski, Portugalii, Rumunii i Hiszpanii (współpraca) – zajmą się ośmioma europejskimi regionami różniącymi się wielkością, położeniem geograficznym, specyfiką narodowościową i społeczną oraz losami politycznymi. Na tych ośmiu przykładach badacze prześledzą, jakie czynniki sprzyjały utrwalaniu się spójności wspólnot terytorialnych, a jakie powodowały ich dezintegrację.
Wybrane regiony to oprócz Śląska: Guelders-Nadrenia, kraje Korony Czeskiej, Katalonia, Liwonia (Inflanty), Schleswig-Holstein i Transylwania. Uczeni podejmą próbę zastosowania myśli współczesnych socjologów i geografów specjalizujących się w geografii humanistycznej do badań nad minionymi społeczeństwami. Stworzy to szansę na przybliżenie współczesnemu odbiorcy specyfiki funkcjonowania dawnych wspólnot.
– Nazwa „Cuius Regio” ma wieloznaczny wydźwięk. Narzuca pytania: czyj region? czyja władza? Punktem wyjścia jest teza, że odrębność ośrodka władzy jest jednym z najważniejszych czynników sprzyjających powstaniu regionu. Otwarty pozostaje jednak problem, czyj jest ten ukształtowany przez odrębność władzy region. Mieszkańców, odczuwających przynależność do pewnej wspólnoty terytorialnej, czy ludzi władzy, kreujących regiony środkami administracyjnymi? – pyta Przemysław Wiszewski.
Wrocławscy historycy zorganizują grupy badawcze, które zajmą się m.in. prześledzeniem relacji między różnymi wspólnotami mieszkającymi na terenie historycznego Śląska i ich stosunkami z sąsiadami spoza regionu. Naukowcy będą analizować realia prawne i aktywność gospodarczą w regionie, kwestie wyznaniowe, podobieństwa i różnice w stylu życia, wyobrażenia poszczególnych wspólnot o przeszłości i teraźniejszości regionu. Zastanowią się, jakie czynniki sprawiały, że poczucie śląskiej odrębności mogło współistnieć z ideologiami państwowymi.
– Badania dotyczące Śląska obejmą nie tylko średniowiecze i czasy nowożytne, jak założyła to większość zespołów realizujących program Cuius Regio, ale okres aż do 1945 roku, a także współczesność: od zakończenia II wojny światowej do dziś – mówi Wiszewski
– Region jest tworem historycznym. Jego kształt i struktura zmieniają się wraz ze świadomością zamieszkujących go ludzi. Ta zaś jest kształtowana przez warunki geograficzne, tradycje administracyjne i elementy kultury materialnej, trwale wrośnięte w przestrzeń otaczającą człowieka. Śląsk to świetny tego przykład. Odżycie śląskiej tożsamości regionalnej, poczucie przynależności do Śląska potomków osadników, którzy tu przybyli po 1945 roku, jest dziś ważkim faktem społecznym i politycznym – tłumaczy. – Paradoksalnie, mimo wymiany ludności, odżywają też dawne podziały. Jedność Śląska jako regionu nad górną i środkową Odrą jest złudzeniem. Przed wiekami Śląsk i Opolszczyzna (a w jej składzie dzisiejszy Górny Śląsk) były dwiema odmiennymi ziemiami, z trudem łączonymi w jeden region. Zjednoczone przez Habsburgów i Hohenzollernów rozpadły się po 1921 r., ale też nie połączyły po 1945 r.- dodaje.
Pierwsze spotkanie „śląskiego” zespołu w międzynarodowym składzie zaplanowano już w lutym. Badania potrwają do drugiej połowy 2013 roku. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznało na ich prowadzenie ponad 850 tys. zł
Na zakończenie prac uczeni planują spotkanie z politykami i przedstawicielami administracji regionalnej. – Chcielibyśmy podzielić się z nimi wnioskami o funkcjonowaniu wspólnot lokalnych i o mechanizmach, zwłaszcza tych długotrwałych, które decydują o spójności lokalnych społeczeństw – mówi dr hab. Przemysław Wiszewski.
Źródło: www.uni.wroc.pl
poleca:
