Wystawa "DOMASŁAW - NEKROPOLIA ARYSTOKRACJI Z WCZESNEJ EPOKI ŻELAZA" w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu

Badania archeologiczne przeprowadzone w latach 2006 - 2008 przez Zespół Badań Ratowniczych Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Oddział we Wrocławiu w Domasławie, gmina Kobierzyce, pow. wrocławski, związane były z budową obwodnicy miasta Wrocławia. Przyniosły one wyniki, które okazały się rewelacyjne w zakresie poznania kilku wycinków pradziejów. Prezentowana wystawa w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu ukazuje nam przełomowe odkrycia bogato wyposażonych grobów z wczesnej epoki żelaza (okres halsztacki 750-450 p.n.e.).

Waga odkryć na stanowisku archeologicznym w Domasławiu sprowadza się do tego, że przynoszą one ważne przesłanki do zmiany w wielu aspektach obrazu kultury społeczeństw tego czasu w strefie zachodniej ziem polskich. Potwierdzają ich związek z ówczesnymi, głównymi nurtami cywilizacyjnymi, a w szczególności z kręgiem cywilizacji śródziemnomorskiej.

Porównując konstrukcje i wyposażenie grobów, tradycyjnie zaliczanych do tej samej archeologicznej kultury łużyckiej z epoki brązu i epoki żelaza, spostrzegamy, że są to dwa różne światy. W grobach z wczesnej epoki żelaza po raz pierwszy w pradziejach w sposób tak jednoznaczny manifestuje się zróżnicowanie społeczne, a co za tym idzie, majątkowe tej ludności. Kształtuje się w tej społeczności rodzaj "arystokracji" utrzymującej bliskie kontakty z głównymi centrami kulturowymi Italii i alpejskiego kręgu kultury nazwanej halsztacką, od odkrytego i zbadanego w miejscowości Hallstatt w Austrii dużego cmentarzyska z bogato wyposażonymi grobami. Zmienia się w dużej mierze obraz kultury materialnej, co czytelnie ilustruje wyposażenie i konstrukcja bogatych grobów, zwłaszcza blisko 300 odkrytych i zbadanych grobów komorowych o rozbudowanych konstrukcjach, głównie zrębowych, których występowanie koncentruje się w dużej mierze w jednej strefie cmentarzyska. Poza konstrukcją wspomniane groby wyróżnia wyposażenie. Groby zawierały oprócz jednej popielnicy, a niekiedy kilku, po kilkanaście do ponad 50 innych naczyń-przystawek. Wśród nich częste są egzemplarze luksusowej halsztackiej ceramiki grafitowanej i malowanej. Wystarczy przytoczyć, że ze zbadanych 1028 obiektów z tego czasu pochodzi ponad 9000 wyrobów ceramicznych, głównie naczyń i ponad 2200 innych przedmiotów z brązu, żelaza, kamienia, szkła, bursztynu i in. Są wśród nich brązowe naczynia importowane z alpejskiego kręgu kultury halsztackiej i Italii podobnie jak 8 mieczy i wiele innych przedmiotów.

W zespole ceramiki malowanej niewątpliwie najcenniejszym zabytkiem, a zarazem rewelacją w skali europejskiej archeologii wczesnej epoki żelaza, jest czterokołowy wózek pochodzący z jednego z bogato wyposażonych grobów komorowych. Kultowa symbolika motywu wozu jest szeroko rozpowszechniona m.in. w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza. Fakt złożenia tego egzemplarza w grobie zmarłego, należącego do wyróżniającej się części społeczeństwa, jak na to wskazuje konstrukcja i nader bogate wyposażenie grobu, nadaje mu określonego znaczenia w obrzędach grzebalnych. W tej symbolice dopatrywać się można oddziaływań kręgu cywilizacji śródziemnomorskich, w tym starożytnej Grecji.